Eğitim Kasıtlı Kültürleme Süreci midir? Yoksa Hepimiz Aynı Fabrikadan mı Çıktık?
Bir düşünün… Hepimiz anaokuluna girerken rengarenk hayallerle doluyduk. Astronot olmak isteyen vardı, dondurmacı olmak isteyen vardı, hatta sadece kedilerle yaşamak isteyenler bile… Ama birkaç yıl sonra aynı sıralarda, aynı kitaplara bakarken aynı şeyleri söyleyen küçük robotlara dönüşüverdik. Peki bu bir tesadüf müydü? Elbette hayır. Çünkü eğitim dediğimiz şey belki de sadece bilgi aktarmak değil; toplumun istediği gibi biri olmamız için kasıtlı bir kültürleme operasyonudur.
“Kültürleme” Deyince Aklınıza Sadece Yoğurt Gelmesin!
Kültürleme, bir toplumun değerlerini, normlarını, davranış biçimlerini yeni nesillere aktarma sürecidir. Yani bize “böyle giyinilir”, “şöyle konuşulur”, “şu yapılmaz” diyen görünmez kurallar dünyası. Ve işin sırrı burada: Eğitim bu sürecin en profesyonel, en sistemli ve en etkili yoludur. Tesadüfen değil, planlı ve kasıtlı olarak yapılır.
İlkokulda “bir elmanın yarısını Ayşe’ye verirsek kaç kalır” diye başlayan hikâye, aslında sadece matematik değildir. Paylaşmayı, iş birliğini, hatta bazen otoriteye itaat etmeyi öğretir. Yani eğitim, sadece bilgi vermez; bizi “toplumun istediği insan” kalıbına göre şekillendirir.
Erkeklerin Eğitim Yaklaşımı: Plan, Hedef, Strateji!
Erkek bakış açısından eğitim, adeta bir askeri operasyon gibidir: Hedef belirlenir, yol haritası çizilir, plan devreye girer. “Bu çocuk doktor olacak!” denir ve rota çizilir. Matematik kursu, fen olimpiyatı, kodlama atölyesi… Her şey adım adım hesaplanır. Çünkü onlar için eğitim, stratejik bir yatırım aracıdır.
Bu yüzden erkeklerin eğitim anlayışında hep bir sonuç odaklılık vardır: “İyi okula gir, iyi meslek edin, iyi para kazan.” Kültür? Değerler? Onlar arada kaynar gider. Yeter ki finalde “başarı” gelsin.
Kadınların Eğitim Yaklaşımı: Empati, Değer, İlişki!
Kadınların bakış açısından eğitim biraz daha duygusal ve ilişkisel bir süreçtir. Onlar için önemli olan sadece bilgi değil, o bilginin nasıl bir insan yarattığıdır. “Çocuğum saygılı olsun, empati kursun, insanlara yardım etsin” gibi hedefler öne çıkar. Çünkü eğitim, sadece zeka değil, karakter inşasıdır.
İşte bu yüzden anneler, çocuğuna ödev yaptırırken bile “Arkadaşının fikrini de dinle” derken aslında küçük bir kültürleme operasyonu yürütmektedir. Farkında bile olmadan toplumsal değerleri çocuğun içine işlerler. Ve evet, bu da kasıtlı bir kültürlemedir.
Okullar Gerçekten Öğretiyor mu, Yoksa “Kodluyor” mu?
İşte en tartışmalı kısım da burada: Okullar gerçekten bize düşünmeyi mi öğretiyor, yoksa ne düşüneceğimizi mi söylüyor? Her sabah aynı saatte zili çalan, herkesin aynı kıyafeti giydiği, aynı cümleleri ezberlediği bir sistemde özgür birey olabilir miyiz?
Belki de eğitim, düşündüğümüz kadar masum değildir. Çünkü kasıtlı kültürleme sadece bilgiyle değil, davranışla, törenlerle, kurallarla da yapılır. Her sabah “Andımız” okuyan çocuklar, sadece kelimeleri değil, bir kimliği de içselleştirir. Bu kötü mü? Hayır. Ama bu sürecin “kasıtlı” olduğunu kabul etmemek saflık olur.
Kültürleme Her Yerde: Ailede, Sınıfta, Sosyal Medyada
İşin ilginç tarafı, bu kültürleme sadece okullarda olmaz. Evde, televizyon dizilerinde, reklamlarda hatta TikTok videolarında bile sürekli kültürleniriz. Ama eğitim sistemi bu süreci bir çerçeveye oturtur, daha sistemli ve planlı hale getirir. Yani “kültürlenmekten” kaçış yoktur; mesele ne kadar farkında olduğumuzdur.
Provokatif Soru: Eğitim Bizi Biz Mi Yapıyor, Yoksa Onlar Gibi Mi?
Şimdi dürüst olalım… Biz gerçekten özgür bireyler olarak mı yetiştiriliyoruz, yoksa “toplumun istediği” bireylere mi dönüştürülüyoruz? Eğitim bir yol gösterici mi, yoksa bir kalıba sokma makinesi mi?
Belki de bu sorunun cevabı ikisinde de gizli. Eğitim hem bizi donatır hem de şekillendirir. Bazen özgürleştirir, bazen sınırlar. Ve evet, bu tamamen kasıtlıdır. Çünkü toplum, varlığını sürdürebilmek için geleceğini garanti altına almak zorundadır. Eğitim ise bunun en etkili aracıdır.
Söz Sende!
Peki sen ne düşünüyorsun? Eğitim seni sen mi yaptı, yoksa toplumun istediği kişi mi oldun? Yorumlarda buluşalım, çünkü bu tartışma sadece bir blog yazısında kalamayacak kadar büyük!